Een pageturner over het leven van alledag

Een boek van meer dan 450 bladzijden, dat voornamelijk gaat over over eten koken, feestdagen voorbereiden, het huis schoonmaken, de was vouwen en andere dagelijkse beslommeringen; en dat over een tijdspanne van bijna twintig jaar. Hoe kan zo’n boek boeiend zijn? Dat is het wonderlijke geheim van ‘Leven tot elke prijs’ van de Zweedse schrijfster Kristina Sandberg.

We volgen de gedachtestroom van de Zweedse huisvrouw Maj Berglund, in de periode 1953 tot begin jaren zeventig, terwijl ze zich ontwikkelt van moeder van jonge pubers tot oma van twee kleindochters. Ze leidt, naar we mogen aannemen, het leven van een doorsnee Zweedse echtgenote en moeder. Sandberg trekt je regelrecht en onvoorwaardelijk Majs leven in. Je denkt met Maj mee, als ze zich afvraagt welke jurk ze zal aantrekken voor een etentje bij haar schoonzus, je voelt met haar mee, als ze zich zorgen maakt over haar zoon die er maar een beetje op los leeft, je ervaart met haar de stress van de kerstvoorbereidingen. De ramen moeten gezeemd, het huis opgeruimd, stofvrij, fris. De drankvoorraad aangevuld (moet ze haar man aan herinneren), de vouwen uit het kerstkleed gestreken, het zilver blinkend, vlekvrij, het mooie servies uit de erfenis van schoonmoeder moet tevoorschijn worden gehaald. Ze moet op de aanbiedingen letten, zo veel mogelijk van te voren koken. En dan de frustratie als een van de gasten arriveert met als toetje voor haar eigen kinderen een schaal roomrijst, die de koelkast in moet, terwijl die al bomvol staat met de onderdelen van Majs eigen kerstmaal.

Er zijn verschillen tussen Zweden en Nederland, en tussen de jaren vijftig en nu. Veel Zweden hebben een tweede huisje aan zee, waar ze de zomermaanden doorbrengen. Dat betekent voor Maj veel extra werk; elk jaar opnieuw komt het bijna neer op twee verhuizingen. Schrijnend is, dat Maj lijdt aan zware bloedingen, die haar leven fors beïnvloeden. Haar overheersende gevoel hierbij is schaamte, ze probeert het zo goed mogelijk te verbergen. Uiteindelijk moeten, volgens de medische mores van die tijd, haar baarmoeder en eierstokken eruit. In Nederland zou ze in die tijd dezelfde behandeling gekregen hebben. Dat ze daardoor meteen in de overgang komt, overvalt haar. Maar ja, dat hoort er nu eenmaal bij, denkt ze.

Blijft de vraag: hoe kan een boek, dat aan elkaar hangt van kennelijke onbenulligheden, zich presenteren als een pageturner? Het geheim zit hem de ongeëvenaarde stijl van Sandberg. Majs gedachtestroom, vaak met halve zinnen, onafgemaakte gedachten, associaties, soms van binnenuit, dan weer van buitenaf, wisselend van de eerste naar de derde persoon, is briljant weergeven. Keer op keer probeert ze met de ogen van een ander naar zichzelf te kijken; wat zou haar vriendin Gurli, schoondochter Ann-Kirstin, overleden (!) schoonmoeder Tea of haar zwager Georg vinden van haar doen en laten? Incidenteel maken we een uitstapje naar de gedachtewereld van Tomas, Majs man, als het ware om te benadrukken hoe volledig zij beiden langs elkaar heen leven. Grappig is dat de lezer, bijna ongemerkt, ook een enkele keer terechtkomt in de overwegingen van de schrijfster zelf, als die vindt dat ze zich buiten het door haar gehanteerde raamwerk dreigt te begeven.

Al met al slaat Maj zich dapper door het leven heen. Haar geredder is haar houvast. Dat wordt pijnlijk duidelijk als ze, zelfs op het moment dat haar eigen dochter op het randje van de dood balanceert, zich druk maakt over wat ze die avond op tafel zal zetten.

Sandberg is geboren in 1971. Het is dan ook ongelooflijk knap dat ze zich zo grondig en gedetailleerd de waarden, normen en gebruiken van de jaren vijftig en zestig heeft weten eigen te maken. In een van de weinige interviews die er met haar in het Engels verschenen zijn, zegt ze, dat ze zich vooral gebaseerd heeft op dagboeken van vrouwen uit die tijd. Van haar eigen oma kwam ze weinig te weten; die wilde niet praten over haar leven, uit schaamte voor het feit dat ze al zwanger was toen ze trouwde.

‘Liv till varje pris’ is het derde deel van een trilogie over het leven van Maj Berglund. De eerste twee delen zijn niet in het Nederlands vertaald. Zowel dit derde deel als de gehele trilogie ontvingen belangrijke Scandinavische literatuurprijzen.

Reageren? Heel graag. Hou er rekening mee dat het soms even duurt, voordat je reactie hier te zien is.