Mondharmonica

Nederlanders op Bornholm (1)

Jan (68) is geboren en getogen in Rotterdam. Maar hij woont al achtendertig jaar op Bornholm. ‘Ik ben een Deen geworden.’

Rond z’n twintigste gaf Jan Schrenk zijn baan als hulpautomonteur op, stak z’n duim in de lucht en liftte naar het zuiden. ‘Mijn moeder maakte zich toen grote zorgen om mij. Ze beweerde later, dat ik er de oorzaak van ben geweest, dat ze zo vroeg grijs is geworden.’ vertelt Jan in zijn huis aan de Stålegade in het centrum van Rønne. ‘Maar dat is natuurlijk onzin. Zelf ben ik ook vroeg grijs geworden.’ Glimlachend strijkt hij met zijn hand door zijn opvallende haardos, die als een grijze waterval tot op zijn rug reikt.

Al liftend trok hij door het Midden-Oosten, in de tijd dat je nog probleemloos landen als Syrië en Libanon kon bezoeken. Via een Engels meisje, dat hij in Athene had ontmoet, kwam hij in Kopenhagen terecht, waar hij een paar weken in de flat van een kennis kon verblijven. Ook woonde en werkte hij een tijdje in Malmö, tot de politie daar een eind aan maakte, omdat er problemen waren met de woonvergunning. Hij ging liever niet terug naar Nederland, bang dat hij dan in dienst zou moeten. Zo belandde hij opnieuw in Kopenhagen, waar het flatje van de kennis nog steeds beschikbaar was. Hij vond werk in een wolververij en nam dagelijks de tram door de Brøgade, die langs een winkel in muziekinstrumenten reed. Daar werkte een meisje, dat altijd naar hem zwaaide. ‘Ik zwaaide maar al te graag terug,’ vertelt Jan. Op een dag trok hij de stoute schoenen aan en stapte de winkel binnen, zogenaamd om een mondharmonica te kopen. Die mondharmonica werd het begin van zijn relatie met Anitta, die tot op de dag van vandaag voortduurt. Samen kregen ze twee kinderen en drie kleinkinderen.

Jan en Anitta konden de bloemenzaak van haar ouders overnemen. Zelf emigreerden die naar Canada. Al gauw verruilden ze de bloemen voor een boetiekje, waar ze zelfgemaakte spullen gingen verkopen. Anitta breide en haakte baby- en kinderkleding, Jan maakte leren tassen en riemen. ‘Dat liep best goed,’ herinnert hij zich. ‘Totdat ze de buurt gingen renoveren en de bewoners wegtrokken.’ Vrienden van hen verhuisden in die tijd naar Bornholm, en dat leek Anitta en Jan ook wel wat. ‘We dachten dat er daar wel een markt zou zijn voor onze spulletjes. En het leek ons een fijne omgeving voor een kind om op te groeien.’ Hun oudste was toen drie jaar.

Farmors Butik in de Stålegade in Rønne

Farmors Butik in de Stålegade in Rønne

Zo kwam Jan uit Rotterdam in 1977 op Bornholm terecht. Hij ging er nooit meer weg. De handel in zelfgemaakte artikelen kende ups en downs, maar Jan kon wat bijverdienen als invaller bij de naschoolse opvang. Een diploma was niet nodig. ‘Ik heb een complete klimtoren gebouwd, die staat er nu nog,’ vertelt hij trots. Vandaag de dag is Jan met pensioen en heeft Anitta een winkel in tweedehands artikelen: Farmors Butik. Ze wonen naast de zaak. Heimwee naar Nederland heeft Jan nooit gehad. ‘Ik ben een Deen geworden,’ zegt hij. Bezoekers uit Nederland nemen hagelslag en appelstroop mee. Niet voor Jan, maar voor zijn kleinkinderen, die er dol op zijn.

Jan ziet hoe Nederland is veranderd, terwijl op Bornholm veel hetzelfde gebleven is. ‘Ruimte en rust zijn hier vanzelfsprekend, in Nederland moet je ernaar zoeken.’ Maar ook al voelt hij zich Deen, Bornholmer wordt hij nooit. Zijn vrienden zijn vooral mensen van ‘derovre’, die net als Anitta en hij niet op Bornholm geboren zijn. ‘Bornholmers, daar kom je niet makkelijk tussen’, zegt hij. ‘Die hebben genoeg aan hun familie en de mensen van hun kerk.’ Een Bornholmer ben je pas, als je familie er minstens vier generaties heeft gewoond, zeggen ze hier.

Jan lijdt er niet onder. Hij voelt zich thuis op Bornholm. Op straat wordt hij gegroet door mensen die hem nog kennen van de kinderopvang. Komt door z’n bijzondere haardos, denkt hij. Bijna dagelijks is hij te vinden in z’n volkstuin, waar hij aardappelen en groenten kweekt. Dat is misschien het enige waaraan je nog merkt dat hij uit Nederland komt: ’s avonds eten ze groente bij de maaltijd. ‘Daar heb ik behoorlijk aan moeten wennen,’ lacht Anitta.

Reageren? Heel graag. Hou er rekening mee dat het soms even duurt, voordat je reactie hier te zien is.

Zie voor details en foto’s over ons tijdelijke verblijf op Bornholm jokemarc.net. Deze site wordt vaak aangevuld.

Dit bericht is geplaatst in Bornholm. Bookmark de permalink.

3 reacties op Mondharmonica

  1. Anselien School schreef:

    Wat leuk Joke! Onlangs op ‘jullie’ fraaie Bornholm nog een glimp van Jan op mogen vangen. En samen met jou toevallig in Anitta’s leuke winkeltje beland.
    Welkom thuis, over een paar dagen…!

  2. Pon schreef:

    We zullen er eens gaan kijken binnenkort..!

    😉

  3. Ejnar schreef:

    Leuk om te lezen!

Reacties zijn gesloten.