Veranderen doe je zó

Nietsontziend en toegankelijk beschrijft de Franse auteur Édouard Louis (1992) in de autobiografische roman Veranderen: methode, hoe het is om in armoede op te groeien in een geïsoleerde Noord-Franse plattelandsgemeenschap. Zijn broer is alcoholist, zijn vader ziek en werkloos en zijn moeder ontevreden, verbitterd. Zelf wordt hij gepest en vernederd vanwege z’n geaardheid. Als je het hebt over kansenongelijkheid, dan kan het nauwelijks erger.

Al jong beseft Eddy, zoals Édouard eigenlijk heet, dat dit leven voor hem uitzichtloos is. Hij ziet maar één mogelijkheid: weg, weg uit dit dorp. De bevrijding begint als hij terecht kan op een middelbare school in de grote stad Amiens, veertig kilometer verderop.

Het is een enorme cultuurschok. In Amiens is letterlijk alles anders dan thuis. In niets lijkt hij op zijn medescholieren. Ze praten anders en over andere onderwerpen, ze kleden zich anders, bewegen anders, lachen anders, ruiken anders en hebben andere manieren, eetgewoontes en ervaringen. Zijn conclusie is dat hij, om deel uit te maken van deze andere wereld, zichzelf radicaal moet omgooien.

Vanaf dat moment staat zijn leven in het teken van veranderen. Nadya, de moeder van zijn schoolvriendin Elena, ontfermt zich over hem en dankzij hun beider voorbeeldgedrag en goedbedoelde lessen én zijn eigen ijzeren doorzettingsvermogen maakt hij zich de geheime codes van een voor hem nieuwe sociale klasse eigen. Er ontstaat al snel een onoverbrugbare verwijdering tussen hem en de mensen uit zijn oude dorp. Hij neemt ‘revanche op zijn kindertijd’. 

Amiens biedt niet genoeg mogelijkheden voor de totale transformatie die Édouard (zoals Nadya hem noemt) ) nastreeft. Met hulp van een docent die gastlessen geeft in Amiens, lukt het hem om toegelaten te worden tot een prestigieuze vervolgopleiding in Parijs. Ook daar zet hij alles op alles om erbij te horen. En dat gaat hem goed af. Hij ontmoet mannen uit de Parijse elite die hem in contact brengen met de internationale wereld van macht, kunst en cultuur. Op zijn 21ste wordt zijn eerste boek gepubliceerd: Weg met Eddy Bellegueule. Daarmee realiseert hij zijn grootste wens, namelijk om een schrijver te zijn. Het boek is de ultieme revanche op zijn kindertijd.

Toch blijven er vragen. Wat heeft de tomeloze energie die hij in zijn verandering heeft gestoken, hem of anderen uiteindelijk opgeleverd? Heeft hij op de vlucht uit zijn geboortedorp aan anderen schade berokkend? Deze vragen durft hij nauwelijks onder ogen te zien. Hij schaamt zich voor zijn ouders, hij heeft hen pijn gedaan en voelt zich daarover diep schuldig. Hij heeft gebruik gemaakt van welwillende mensen zoals Nadya, Elena en de Parijse elite, die hem, vaak belangeloos, verder hielpen. Nadya zegt later, niet geheel ten onrechte, dat hij van hen heeft geprofiteerd. Hijzelf ziet dat anders, maar het knaagt wel aan hem. Wat heeft hij eigenlijk voor anderen betekend? Hij heeft aan niemand anders gedacht dan aan zichzelf. Voor ‘het geweld in de wereld’ had hij geen oog. Al zijn energie ging zitten in zijn verandering. Voor hem was dat de enige manier om te ontsnappen uit zijn milieu. Veroordeel mij niet, smeekt hij de lezer meermaals. Hij hoopt maar dat hij, door zijn verhaal te delen, andere jongeren kan inspireren om een kansloze jeugd van zich af te schudden.

Édouard Louis heeft prachtig en eloquent de vele, vaak subtiele verschillen tussen uiteenlopende sociale milieus onder woorden gebracht. Dat maakt Veranderen: methode tot een belangrijke, urgente roman. Maar zelf blijft hij in verwarring achter. Zijn transformatie heeft hem bevrijd en gered. Maar hij begint te beseffen dat hij de jeugdervaringen die hem hebben gevormd, niet zomaar achter zich kan laten. Die zitten diep verankerd in zijn gevoelsleven en leveren onbestemde woede, pijn, angst, verdriet en zwaarmoedigheid op. Hij is blijkbaar (nog?) niet in staat om daarmee de confrontatie aan te gaan. Er ligt nog een lange weg vóór hem.

De mogelijkheid hieronder een reactie te geven vervalt twee weken na publicatie.

Geplaatst in Boekbespreking | Reacties uitgeschakeld voor Veranderen doe je zó

Meer of minder

Er gaat tegenwoordig geen week voorbij, zonder dat ik een artikel lees waarin de auteur na een regel of tien, twintig de opmerking maakt: “Hierover straks meer”, “ Daar kom ik nog op terug”, of iets dergelijks. En dan volgt de rest van het artikel. Lees verder

Geplaatst in Communicatie en zo | 2 reacties

Een speciaal plankje

Op een kwade dag is het zover: je moet een deel van je boeken wegdoen. Bij ons kwam dat moment al weer jaren geleden, toen tegen alle beschikbare wanden in ons huis kasten stonden die tot op de laatste centimeter gevuld waren met boeken. Zo’n 3000, schat ik, maar het kunnen er evengoed meer geweest zijn. Lees verder

Geplaatst in W.v.t.t.k | 1 reactie

Stapelgek

Darrell Hammond is een Amerikaanse acteur en stand-up comedian. Hij trad jarenlang op in Saturday Night Live, een wekelijkse televisieshow met amusement en interviews, waar hij succesvol was met imitaties van politici en filmpersonages.

Lees verder

Geplaatst in De dokters en wij, W.v.t.t.k | 3 reacties

De troost van Maigret

Ik ken geen lectuur die troostrijker is dan de misdaadverhalen met commissaris Maigret in de hoofdrol. Soms heb je dat even nodig, troostlezen. Bijvoorbeeld als er een virus rondwaart dat huis houdt in onze lichamen, en onze samenlevingen, zwakke en sterke, ontwricht. Bepaalde mensen krijgen hier nieuwe energie en frisse ideeën van, maar ik dreig vol te lopen met somberheid.

Gelukkig staan er meer dan zeventig oude Maigretpockets in mijn boekenkast. Een late-jaren-vijftigachtig Parijs (hoewel sommige verhalen veel eerder spelen), waar het vaak winters of herfstachtig mistig is. Maar waar het binnen in de appartementen altijd aangenaam tot gloeiend warm is, dankzij kachels, en kolen die op de zolders van de gebouwen opgeslagen zijn. Maigret is trouwens een koukleum.

Gelukkig staan er meer dan zeventig oude Maigretpockets in mijn boekenkast.

De vanzelfsprekendheid van alles. Mevrouw Maigret die ’s morgens haar man koffie inschenkt, liefdevol zijn avondmaaltijden warm houdt en bedaard het appartement bereddert. Die altijd de huisdeur voor hem opent nog voordat hij de sleutel in het slot heeft kunnen steken. De toewijding van zijn inspecteurs: de ‘jonge’ Lapointe, de kleine (‘brave’) Lucas, de niet nader gedefinieerde Janvier.

En dan Maigret zelf. De intelligente psychologie waarmee hij schijnbaar onbeduidende details met elkaar verbindt, het motief achter een misdaad ontrafelt en een val voor de dader opbouwt. De onverstoorbaarheid waarmee hij alcoholische versnaperingen tot zich neemt: al vroeg een grog, nog vóór de lunch een glas wijn, bij de broodjes van brasserie Dauphine een bier (of twee). Een aperitief; na het diner (met wijn) een pruimenbrandewijn, en nog een. En als hij ’s avonds ‘uitgaat’, om iemand te ontmoeten in een café, neemt hij een marc. Of een calvados. Daarna, als hij nog even blijft plakken om na te denken, opnieuw een marc of een calvados. Het mooie is: hij vaart er wel bij.

Maigret gedraagt zich minzaam en vriendelijk, met wie hij ook omgaat: jaloerse echtgenoten, verlopen zwervers, verwaande machthebbers, eenvoudige ‘verkoopstertjes’ of nukkige conciërges. Hij probeert zijn medemensen te begrijpen. In De vergissing van Maigret staat het zo mooi: ‘Wellicht gaf het begrijpen van de mensen hem een gevoel dat niet louter medelijden was, maar ook een soort genegenheid.’

Het universum van Maigret is niet fraai. Er heersen armoede, ziektes, hebzucht, geweld, corruptie, misbruik en bedrog. Hij heeft het daar niet makkelijk mee. En hij is ook maar een mens. Toch slaagt hij er elke keer opnieuw in om zijn zaken tot een goed einde te brengen, met een ongekend raffinement en een verbijsterende goedmoedigheid. En ja, dat is troostlezen. Even niet denken aan corona, klimaat of Trump.

De mogelijkheid hieronder een reactie te geven vervalt twee weken na publicatie.

Geplaatst in W.v.t.t.k | 6 reacties